Jak plastik wpływa na zanieczyszczenie środowiska naturalnego?

Czytając ten artykuł dowiesz się:

• Czym jest zanieczyszczenie środowiska;

• jakie są skutki zanieczyszczenia środowiska plastikiem;

• jak plastik wpływa na zdrowie człowieka;

• Dlaczego branża opakowań ma wpływ na stan środowiska.

Zanieczyszczenie środowiska

Zanieczyszczeniem środowiska nazywamy stan wynikający z wprowadzenia do wód, gleb, albo powietrza zbyt dużej ilości szkodliwych substancji, które mogą negatywnie wpływać na funkcjonowanie całego ekosystemu[1].

Może ono mieć źródła naturalne takie jak aktywność wulkanów czy pożary lasów, ale też sztuczne wynikające z działalności człowieka [1]. Wraz z rozwojem cywilizacji i wzrostem liczby ludności na Ziemi pojawia się coraz więcej sztucznych zanieczyszczeń.

W tym przypadku zanieczyszczenie środowiska jest następstwem ciągłej i systematycznej działalności człowieka. Dużym problemem okazała się nadmierna produkcja i zużycie tworzyw sztucznych, a także ich nieodpowiednia utylizacja.

Plastik - truciciel środowiska

Plastik jest wszędzie

Zakłady przemysłowe na całym świecie do tej pory wyprodukowały ponad 8 miliardów ton plastiku[2]. Oznacza to, że na jedną osobę przypada ponad 1 tona tworzyw sztucznych! Globalnie tylko 9% zostało poddane recyklingowi, reszta stała się po prostu odpadami [3].

Według raportu "Tworzywa - Fakty" sporządzonego przez Plastics Europe oraz EPRO tylko w 2020 r. na całym świecie wyprodukowano aż 367 milionów ton plastiku. Dodatkowo zapotrzebowanie na tę substancję cały czas rośnie. W niektórych krajach jest ono nawet na poziomie kilkunastu milionów ton rocznie.

Ponad połowa tych wyprodukowanych zanieczyszczeń trafia na i tak już przepełnione wysypiska lub prosto do środowiska.

Zanieczyszczenie plastikiem to poważny problem globalny. Stanowi duże wyzwanie dla środowiska i niesie ze sobą niekorzystne zmiany w szczególności dla ekosystemów morskich. Z badań wynika, że aż 9 milionów ton plastiku trafia rocznie do ekosystemów wód światowych [4]. Należy dodać jeszcze do tego dodatkowe 1,5 miliona ton mikroplastiku, który również jest przyczyną zwiększenia ogólnej masy plastiku, która zatruwa wody morskie [4].

Pacyficzna wyspa śmieci

Oceany toną w plastiku. Obrazuje to wyspa śmieci znajdująca się na oceanie Spokojnym. Tworzy ją blisko 87 000 ton plastiku i jest obecnie około 3 razy większa niż Francja [4]. 

Plastik stanowi zagrożenie dla morskich zwierząt. Często mylą go z pożywieniem, ryby zjadają najmniejsze cząsteczki plastiku uznając go za plankton. Zwierzęta mogą się też bardzo łatwo zaplątać w torebki plastikowe albo porzucone sieci rybackie. Pozbawione w ten sposób możliwości ucieczki i dostępu do tlenu mogą zginąć.

Pacyficzna plama to tylko ta część plastiku, którą możemy dostrzec. W rzeczywistości w oceanach jest o wiele więcej plastiku. Tylko 1% plastikowych odpadów znajdujących się w wodzie pozostaje na jej powierzchni. Cała reszta ginie pod jej powierzchnią lub trafia na dno zbiorników, gdzie pozostają niewidoczne[5].

Mikroplastik

Zanieczyszczenie środowiska nie jest spowodowane tylko plastikiem w postaci dużych obiektów widocznych gołym okiem. Warto wiedzieć, że tworzywa sztuczne przyjmują wiele form. Jedną z nich jest mikroplastik.

Mikroplastik to maleńkie, często niemożliwe do dostrzeżenia cząsteczki tworzyw sztucznych. Ich wymiary nie przekraczają 5 mm [5]. Najmniejsze z nich nieprzekraczające 1 µm, są określane mianem – nanoplastiku. Są to substancje, które należy postrzegać jako jedne z najbardziej niebezpiecznych zanieczyszczeń środowiska.

Substancje takie jak Mikroplastik i nanoplastik są wszędzie. Są stałą częścią gleb i światowych wód. Zostały znalezione nawet w naszym jedzeniu: w wodzie pitnej, miodzie, rybach itp.

Niestety wyprodukowany mikroplastik nie zniknie już ze środowiska. Na zawsze pozostanie na powierzchni ziemi.

Skąd się bierze mikroplastik?

Mikroplastik może powstawać poprzez degradację większych plastikowych odpadów albo w wyniku mechanicznego zużywania się przedmiotów codziennego użytku (np. ścieranie opon samochodowych, ścieranie się syntetycznych włókien z ubrań podczas prania).

Mogą jednak powstawać też celowo. Są one produkowane na potrzeby branż kosmetycznych albo produkujących środki czyszczące. Taki mikroplastik występuję wtedy najczęściej w formie bardzo drobnych cząstek o właściwościach ścierających lub w przemyśle tekstylnym jako mikrowłókna. 

Skutki zanieczyszczenia środowiska plastikiem

1) Wpływ na klimat

Branża produkująca tworzywa sztuczne jest emitentem dużych ilości gazów cieplarnianych. Ma to wpływ na ocieplenie klimatu. W 2015 r. produkcja plastiku była przyczyną 3,8% globalnej emisji gazów cieplarnianych takich jak dwutlenek węgla [8]. Kluczowym czynnikiem jest to, że plastik jest produkowany głównie na bazie paliw kopalnych (ropa naftowa).

Jeśli produkcja i konsumpcja plastiku będzie rosła w obecnym tempie, to do 2050r. tworzywa sztuczne będą odpowiedzialne za 20% całkowitego zużycia ropy i aż 15% emisji dwutlenku węgla [8].

2) Życie i zdrowie

Plastik wpływa również na życie i zdrowie ludzi oraz innych organizmów żyjących na Ziemi.

Plastik jest już w naszym pożywieniu, trafia też do wody pitnej. Stamtąd bardzo łatwo przedostaje się do naszych organizmów. W wyniku niezamierzonej konsumpcji codziennie do naszych ciał dostają się ciężkie do określenia ilości tej substancji w różnych formach. Negatywny wpływ zjadanego plastiku na zdrowie nie został na razie udowodniony, jednak ze względu na jego petrochemiczne pochodzenie nie jest to z pewnością obojętne zjawisko. Światowa Organizacja Zdrowia zaznacza, że potrzebne są dalsze badania w tym zakresie[11].

3) Zanieczyszczenie powietrza

Zanieczyszczenie powietrza przez odpady plastikowe powstaje głównie przy ich spalaniu. Globalnie aż 25% plastiku trafia do spalarni[8].

Wiele ludzi nie zdaje sobie sprawy ze szkodliwości nieodpowiedniej utylizacji produktów z tworzyw sztucznych. Przez to bardzo często pozbywają się ich na własną rękę poprzez ich spalanie np. w domowych kominkach lub na wolnym powietrzu. Skutkiem takiego spalania jest coraz większe zanieczyszczenie powietrza. Do atmosfery trafiają liczne szkodliwe substancje, które następnie przedostają się do naszych płuc. To źródło związków takich jak: dwutlenek siarki, tlenek węgla i tlenki azotu. To substancje wpływające negatywnie na nasze zdrowie. Ponadto w wyniku niecałkowitego spalania odpadów w niskich temperaturach powstaje duża ilość drobnych pyłów, które są szkodliwe dla układu oddechowego człowieka.

Recykling plastiku nie działa

Czy recykling to rozwiązanie? Recykling jest jedną z metod, która ma się przyczynić do ochrony środowiska i rozwoju koncepcji gospodarki cyrkularnej. Ponowne przetwarzanie i wykorzystywanie materiałów jest dobrą praktyką, ale niestety nie w przypadku tworzyw sztucznych. 

Tylko 9% wyprodukowanego plastiku zostało poddane recyklingowi[3].

W Polsce, tylko 40% opakowań zostaje poddanych recyklingowi[6]. Część opakowań w ogóle nie nadaje się do recyklingu, mimo rozwoju nowych technologii w tym zakresie.

Pomimo popularności i  ogromnego poparcia społecznego recykling praktycznie nie działa. Na podstawie danych z wymienianego już wcześniej raportu "Tworzywa - fakty 2021" możemy łatwo stwierdzić, że mimo że zwiększa się ilość plastiku poddawanego recyklingowi, to jego produkcja dalej rośnie.

To co najbardziej hamuje i utrudnia recykling plastiku to: stosunkowo wysoka cena ponownie przetworzonych produktów i ich gorsza jakość (w porównaniu do produktów pierwotnych). Oprócz tego istnieje bardzo dużo rodzajów tworzyw sztucznych, które mają zupełnie inne właściwości. Nie można ich razem przetwarzać. Przykładowo nie każdy rodzaj plastiku może być wykorzystywany do pakowania żywności. Problemem jest więc to, że bardzo ciężko jest go odpowiednio zebrać, podzielić i dostarczyć do odpowiednich instytucji [7].

Recykling jest w rzeczywistości jedynie przeniesieniem odpowiedzialności ochrony środowiska z producentów tworzyw sztucznych, na konsumentów. Recykling to tworzenie odpadów z tworzyw sztucznych. Może on jedynie nieznacznie opóźnić ich przedostanie się do ekosystemu. 

Nie można w nieskończoność przetwarzać tworzyw sztucznych. I tak trafią one do spalarni, na wysypisko lub do środowiska, a ludzie będą musieli wyprodukować kolejny świeży plastik. Nie jest to skuteczna metoda ochrony środowiska.

Branża opakowań

Niestety najwięcej tworzyw sztucznych wykorzystuje branża opakowań. Pakujemy dzisiaj wszystko. Nawet najmniejsza rzecz kupiona w sklepie wkładana jest do plastikowych, najczęściej jednorazowych pudełek, torebek albo folii. Trudno się temu dziwić. Plastik jest tani i wytrzymały, łatwo z niego stworzyć przedmioty o dowolnym kształcie. Może przyjmować różne pożądane cechy, dzięki czemu ma wiele zastosowań. Tworzywa sztuczne okazały się tak przydatne, że stały się nieodłączną częścią gospodarki.

Czy można pakować ekologicznie?

Tak! Jest to możliwe. Prowadzenie zakładów i przedsiębiorstw powinno się dzisiaj łączyć z odpowiedzialnością za ochronę środowiska. Właśnie dlatego coraz częściej mówi się o zastępowaniu klasycznego, szkodliwego plastiku tzw. biotworzywami.

Biotworzywa to biodegradowalne materiały polimerowe. Są wytwarzane z materiałów pochodzenia naturalnego. Wykonane są najczęściej z roślin takich jak skrobia ziemniaczana, trzcina cukrowa lub celuloza z drzew oraz ze słomy. Mogą one przyjmować właściwości użytkowe, porównywalne do konwencjonalnych torzyw sztucznych. Bardzo często są one do nich łudząco podobne.

Róznica polega na tym, że materiały, z których zostały wykonane i sposób ich przetworzenia pozwalają na to, aby razem z końcem ich okresu użytkowania, ulegały całkowitej biodegradacji i procesowi kompostowania. W odpowiednich warunkach opakowanie z takiego materiału rozkłada się do związków organicznych, nieszkodliwych dla środowiska.

Opakowania ZNIKA

W ZNIKA zdajemy sobie sprawę z rosnącego problemu zanieczyszczenia środowiska tworzywami sztucznymi. Naszą misją jest zastąpienie zwykłych plastikowych opakowań jednorazowego użytku alternatywnymi opakowaniami z biotworzyw.

Wszystkie produkty z naszej oferty są wyprodukowane z materiałów pochodzenia roślinnego. Są w 100% biodegradowalne i ulegają procesowi kompostowania.

Oczywiście najlepszym wyjściem byłoby nie pakować wcale. Jednak opakowania ZNIKA mają mniejszy wpływ na środowisko niż ich typowe plastikowe odpowiedniki, więc są lepszym wyborem.

Zobacz nasze rozwiązania!

Źródła:

1. Encyklopedia PWN, zanieczyszczenie środowiska przyrodniczego.

2. Our World in Data - Plastic Pollutions.

3. OurWorldinData - Global Plastic Waste Disposal.

4. Serwis monitorowania środowiska morskiego Copernicus,https://marine.copernicus.eu/pl/uslugi/zanieczyszczenie-plastikiem.

5. Od plastiku do zanieczyszczenia obszarów morskich, https://marine.copernicus.eu/pl/us%C5%82ugi/zanieczyszczenie-plastikiem/od-plastiku-do-zanieczyszczenia-obszarow-morskich.

6. Deloitte, Sektor opakowań to branża, która w pierwszej kolejności będzie musiała znaleźć sposób na skuteczny recykling odpadów z plastiku.

7. Parlament Europejski, Odpady z tworzyw sztucznych i recykling w UE: fakty i liczby.

8. Zheng, J., Suh, S. Strategies to reduce the global carbon footprint of plastics. Nat. Clim. Chang. 9, 374–378 (2019).

9. Science Direct, Plasticenta: First evidence of microplastics in human placenta.

10. Plastics Europe, EPRO, Tworzywa – Fakty 2021.

11. World Health Organization, WHO calls for more research into microplastics and a crackdown on plastic pollution.